KİĞI KAYMAKAMLIĞI 

Adres: Yenişehir Mahallesi , Cumhuriyet Caddesi No:2 12800 Kiğı/ BİNGÖL
E-Posta: kigi@kigi.gov.tr

Telefon: 0426 311 20 01

Fax: 0426 311 25 69

WEB: http://www.kigi.gov.tr/

KİĞI BELEDİYE BAŞKANLIĞI

ADRES: Cumhuriyet Cad. No: 26 Kiğı Bingöl

TELEFON: 04263112005

FAKS: 04263112502

E-POSTA: iletisim@kigi.bel.tr

WEBSİTE: http://www.kigi.bel.tr/index.php

İNSTAGRAM: https://www.instagram.com/kigibelediyesi/

FACEBOOK: https://www.facebook.com/profile.php?id=100043785963346

YOUTUBE: https://www.youtube.com/watch?v=FGG5WRKZa-0

KİĞI İLÇESİNE BAĞLI KÖY / MAHALLE VE MUHTARLARI

TARİHÇE

İlçenin tarihi M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Sırasıyla Hititler, Urartular ve Persler bölgede yerleşmişlerdir. Bölge daha sonra Mekadonya, Roma, Sasani ve Bizanslıların egemenlikleri altına girmiştir.

Halit Bin Velid tarafından ilk defa İslam topraklarına kazandırılan Kiğı 1071 tarihinden sonra Selçuklu Türklerinin eline geçmiştir.
İlçenin adını Bizanslılar zamanında bölge komutanının Kiğan- Kiğa ismindeki kızından alındığı söylenmektedir. Erzincan tarihinde Kiğı, dağlar memleketi anlamına geldiği ifade edilmektedir.

Hayat ansiklopedisinin altıncı cildinde ise Kiğı kelimesini Kayağa’ dan aramak icap ettiği ve Key’ in Prens manasına geldiği ve Kiğı’nın da bir Türk prensi namına izafe edildiği belirtilmektedir.

Geçmişte Erzurum-Harput (Elazığ) kervan yolu üzerinde bulunduğundan oldukça gelişme göstermiş ve belgelere göre yüzlerce yıl Sancaklık statüsü içerisinde çeşitli yerlere bağlı olarak varlığını sürdürmüştür.
İlçe 1071 tarihinden sonra Selçuklular,  Akkoyunlular ve Sefevi hakimiyeti altında kalmış, 1514 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından Çaldıran zaferi sırasında Osmanlı topraklarına katılmış, değerli hizmetlerinden dolayı Bıyıklı Mehmet Paşa ya mükafat olarak verilmiştir.

1663 yılından itibaren Diyarbakır’a bağlı bir sancak iken 1926 da ilçe statüsünde Erzincan’a, Bingöl’ün il olmasıyla da 1936 da Bingöl’e bağlanarak günümüze kadar gelmiştir.

Birinci dünya savaşı yıllarındaki Rus işgali 20 Kasım 1916’da Ordu-Halk birliğiyle sona erdirilmiş, halkın daha sonraları gösterdiği olumlu davranışları Büyük Önder Atatürk’ün takdirlerine mazhar olmuştur.

20 Kasım günü İlçenin kurtuluş bayramı olarak her yıl kutlanmaktadır. 

CUMHURİYET ÖNCESİ KİĞI 
Kiğı, tarihi MÖ. 3000’lere dayanan bir yerleşim merkezidir. Doğuda Bingöl, batıda Tunceli, kuzeyde Erzurum ve Erzincan, güneyde Elazığ ve Diyarbakır illeri vardır.

Bingöl’e 75, Tunceli ve Erzurum’a 150, Elazığ’a 200, Diyarbakır’a 250 km mesafede bir çanak şeklindedir.

Kiğı’nın adı konusunda birçok rivayet vardır. Bunların gerçeğe yakın olanlarım şöyle sıralayabiliriz: Kiğı’nın Türkçe Sözlükte anlamı yoktur.

Erzincan tarihinde Kiğı’nın “Dağlar Memleketi” anlamına geldiği ifade edilmektedir.

Kiğı, Romalılar zamanında Roma hanedanı Kiga’nın oğlu Talon’un hakimiyeti altında kalmıştır. Talon’un oturduğu bu kaleye Kiga ismini koyduğu, Kiga’nın Kiğı’ya dönüştüğü de söylenmektedir.

Hayat Ansiklopedisinin 6. cildinde 
ise.Kiğı kelimesinin Key-Ağa’da aramak icap ettiği ve Key’in “Prens” manasına geldiği ve Kiğı’nın da bir Türk prensi namına izafe edildiği belirtilmektedir.

İlçede başlıca tarihsel yapılar, Bizans yapışı olduğu sanılan yıkıntı durumundaki Kiğı Kalesi ile 1401-1402 yıllarında Akkoyunlu Fahrettin Kutluk Bey’in oğlu Pir Ali Bey tarafından yaptırılan Kiğı Camiidir.

Kiğı Kalesi’nin Bizans dönemi yapısı olduğu sanılmaktadır.

Sarp ve oldukça yüksek bir tepedir. Buraya çıkmak oldukça zordur, içinde mucit duvarı olduğu sanılan bir taş vardır.

Diğer bölümleri tümüyle yıkılmıştır. Ebu Ubeyde’nin İslam ordularına başkumandanlık yaptığı dönemde Kiğı Kalesi, Rumların elindeymiş.

Roma komutanlarından Kiğa’nın oğlu Talon, buraya hakim miş. Kale çok sağlam olup, içindeki asker sayısı çokmuş.

Halit Bin Velid, Diyarbakır, Maden ve Palu Kalelerini zapt ettikten sonra, Kiğı Kalesini’de Müslüman olan rahibin verdiği bilgiden de yararlanarak kurduğu bir planla Talon’u sinirlendirmiş ve sinirlenen Talon, 1200 atlı askeriyle kaleden çıkmış, 300 kişilik İslam askeriyle Temuran (Bağlarpınarı) civarında iki ordu arasında savaş başlamıştır. Bu sırada Talon öldürülmüş, askerleri bozguna uğratılmıştır. Talon’un karısı Marcanos Margrit Halit Bin Velid’i kaleye davet etmiş, sonra da Müslüman olmuştur.

Bu savaşta İslam orduları komutanlarından Seyit Kasım, şehit olmuştur. Kabri, Kiğı’ya yarım saat mesafededir.

Bu dağ bundan dolayı Seyit Kasım Dağı olarak anılmaktadır. Kalenin alınmasından sonra halk Şimdiki Kiğı merkezine gelerek yerleşmiştir. Kiğı, kurulduğu zaman 17 nahiye, 221 köyden ibaretmiş. Kiğı merkezi 7900 hanelik iken, nüfusu 49.000 imiş...

1 hükümet binası, 18 cami ve mescit, 1 rüştiye mektebi, 9 sübyan mektebi, 2 medrese, 263 dükkan, mağaza ve meyhane, 250 değirmen, 1 baruthane, 1 mum hane, 2 kireç hane, 3 fırını varmış. Gelişmiş bir yerleşim yeri olduğu için Erzurum ve Elazığ arasında işlek bir ticaret merkezi imiş. 221 köyden hicri 1314’te Tercan’a 12,1295’te Varto’ya 18,1926’da Sancak’a 21, 
1934’te Karlıova’ya 26, 1936’da Elazığ Karakoçan’a 33 köy verilmiş, sonuçta 111 köyü kalmıştır. Kiğı’nın bucakları iken 1987’de Adaklı ve Yayladere, 1989’da da Yedisu ilçe olmuş; 40 köy Adaklı’ya, 26 köy Yayladere’ye, 17 köy de Yedisu’ya verilmiş, Kiğı’ya 28 köy kalmıştır.

16. Yüzyılda Kiğı’daki demir yataklarının işletildiği konusu da bilinenler arasındadır. 1663 yılından itibaren Diyarbakır’a bağlı bir sancak iken, 19. Yüzyıl sonlarında Tanzimat Fermanı ile Erzurum’a bağlı bir kaza merkezi olan Kiğı, 1916 yılında bir süre Rus işgalinde kaldı.

Buna istinaden her yıl Kiğı’da 20 Kasım, “Düşman İşgalinden Kurtuluş Günü” olarak kutlanır. Cumhuriyetle beraber bir süre Erzincan’a daha sonra 1936 yılında Bingöl’e bağlanan Kiğı Belediyesi, 1926 yılında kurulmuştur.

Kiğı, tarih boyunca aşağıda adı geçen çeşitli medeniyetlere sahne olmuştur.

ETİLER (HİTİTLER) ZAMANINDA KİĞI 

 Etiler, Anadolu’ya MÖ 3000 yıllarında gelmeye başlamışlar, Doğu ve Orta Anadolu’da Protohitit egemenliğini kurmuşlarsa da bu devletin ciddi bir şekilde yerleşmesi ve bir devlet olarak yaşamaya başlaması daha sonraki tarihlere rastlar..
URARTULAR ZAMANINDA KİĞI
Anadolu yaylasının doğu mıntıkasını teşkil eden kuzeyde Gümrü, doğuda Urmiye Gölü’nden batıda Malatya’ya kadar uzanan bölgelerde, MÖ. 600-900 yılları arasında 13 adet Urartu Beyliği kuruldu.

Merkezi Van şehri olan bu beylikler, birleştirilerek kuvvetli ve kültür bakımından yüksek Urartu Krallığı kuruldu. Urartu Beyleri, en çok Asurlularla savaşlara giriştiklerinden, bunlar hakkındaki bilgiyi Asurluların bıraktığı çivi yazılı yazıtlardan öğrenmekteyiz. 
PERSLER ZAMANINDA KİĞI
Persler. Kızılırmak Savaşı’ndan (585) beri Anadolu’ya sahip olmaya başlamışlar. Pers Kralı Kiros, 547 yılında Anadolu’nun batısında kurulmuş olan Lidya Devleti’ne de son vererek bütün Anadolu’ya Ege kıyılarına kadar sahip oldu.

Bu dönemde Persler, Anadolu’yu Satratlıklara bölerek idare ettiler. 
ROMALILAR ZAMANINDA KİĞI
 Roma, veraset yoluyla Batı Anadolu’ya sahip oldu. Anadolu’nun hayvan sürülerinin zenginliği, stratejik durumun önemi her dönemde krallıkların, ülkelerin iştahını çekmiştir. Önceleri Roma generalleri Selevkosları, daha sonra Trabzon Pontus Rumlarını yendiler.

Daha sonra Kiğı da Roma’ya bağlandı. 395 yılına kadar Kiğı, Doğu Roma imparatorluğu’na bağlı kalmıştır. 
MÜSLÜMANLIĞIN YAYILIŞI ZAMANINDA KİĞI
Hz.Ömer zamanında Suriye ve Irak, Arapların eline geçti. İslam kumandanlarından Halit Bin Velit,  Amid (Diyarbakır), Maden ve Palu Kalelerini aldı. Bingöl’ün Azakpert (Adaklı) ve Kiğı Kalesi Romalı Kiğa’ nin oğlu Talon’un elinde bulunuyordu.

Hz. Ömer zamanında (634-644) Halit Bin Velid Azakpert (Adaklı) ve Kiğı Kalesi’ni aldı. Kiğı Kalesi’nin alınması ile ilgili bir rivayet vardır: “Bir gün rahip kilisede vaaz vermektedir. Fakat birden konuşamaz olur. Dili, vaaz vermeye karşı tutulur.

Ancak şöyle der: “İçinizden biri Halit Bin Velid’tir.

Allah’ını seviyorsa Halit Bin Velid içinizden kimse ortaya çıksın. Ona sorular soracağım. Eğer sorularına cevap verirse ona diyecek bir şeyim yok. Şayet cevap veremezse Hıristiyanlığı kabul etsin.”

Bunun üzerine Halit Bin Velid ortaya çıkarak kendisini tanıtır ve şöyle der: “Ama benim de size soracaklarım olur. Eğer siz de sorularıma cevap ve
remezseniz, o zaman siz de Müslüman olun.” İkisi bu konuda anlaşırlar. Birbirlerine dini sorular sormaya başlarlar. Halit Bin Velid, rahibin sorularına cevap verir. Fakat rahip, Halit’ in sorularına cevap veremeyince kendi cemaatinin hücumuna maruz kalır.

Cemaat, rahibi ile birlikte İslamlığı kabul ederek, Halid Bin Velid’in tarafına geçer.  
TÜRKLERİN ANADOLU’YA YERLEŞMELERİ ZAMANINDA KİĞI
 1071 Malazgirt Zaferi ile Türkler Anadolu’ya yerleşmeye başladılar. Alparslan maiyetindeki bey ve prenslere yerler göstererek onları bu işle memur etti. Mengücük Gazinin payına Erzincan ve Kemah çevresi düşmüştür.

Kiğı’da bu tarihte Mengücük Türkleri elindedir. Erzurum ve Kiğı daha sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden olan Saltuk Beyliği’ne geçmiştir. 1081-1243 yılına kadar Kiğı, Mengücük ve Saltukların elinde kalmıştır.
MOĞOLLAR ZAMANINDA KİĞI
26 Haziran 1243 yılında Anadolu Sultanı II. Gıyasettin Keyhüsrev ile Moğol (ilhanlı) komutanı arasında Kösedağ Bölgesindeki savaştan sonra Selçuklular yenildiler. Moğollar, her geçtikleri yeri yakıp yıktılar.

Böylece Doğu Anadolu, Kösedağ Savaşı’ndan sonra el değiştirdi. Anadolu Selçuklu Devleti de Moğollara vergi verir hale geldi. Moğol imparatorluğu’ndan sonra Timur İmparatorluğu kurulmuş ve aynı yerlere Timur sahip olmuştur.
AKKOYUNLULAR ZAMANINDA KİĞI
Kuzey İran’da Akkoyunlu Devleti kurulunca Muş, Kiğı, Solhan, Pasinler eyalet merkezi ve Genç, küçük memurlar tarafından idare edilir hale geldi. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan yaz aylarında Bingöl Yaylaları’na gelir ve sonbaharda Tebriz’e dönerdi.
1478 yılında Uzun Hasan ölünce, devlet zayıflamış ve yerine Safeviler Devleti kurulmuştur. İran Hükümdarı Şah İsmail, doğuya saldırılara başladı. Bingöl bölgesini ele geçirdi. Bu suretle Kiğı, Şah İsmail’in egemenliğine girdi
SAFEVİLER ZAMANINDA KİĞI
İran Hükümdarı Şah İsmail, Doğu Anadolu’yu tamamen kendisine bağlama hevesine kapıldı. Bu amaçla savaştan ziyade propaganda ve taraftar toplama yolunu denedi. Şiiliği yaymaya başladı, epey taraftar topladı.

1514 yılında Doğu Anadolu için Yavuz ve Şah İsmail ordularının savaşı sonucu Şah İsmail büyük bir yenilgiye uğradı. Yavuz, geri dönüşünde, Erzurum’da Kiğı Beyleri’nden Kiğı Kalesi’nin anahtarım aldı.

Yavuz, doğu savaşında kendisine yardımı dokunan Erzincan, Erzurum Valiliklerini Kiğılı Bıyıklı Mehmet Ağa’ya verdi.
OSMANLI İDARESİ ZAMANINDA KİĞI
Yavuz Sultan Selim 1514 Çaldıran Savaşından Amasya bölgesine döndükten sonra sonra Bayburt ve Kiğı’yı zabt etmek etmek üzere Bıyıklı Mehmet Paşayı görevlendirdi.

15 Ekim 1514’te Kiğı Safevi kuvvetlerinden geri alınarak Osmanlı topraklarına iltihak edilmiş oldu.

Yavuz Sultan Selim Doğu ve Göneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan ve daha önce Safevi hakimiyetinde bulunan beyliklere İdris-i Bitilisi’yi göndererek bağlılık ve biatlarını sağlamak üzere

Bitlis ve cıvar bölgelere gönderdi. İdris-i bitlisi üstün başarısı sonucu yirmi dört kürt beylerini ikna ederek Osmanlı Devleti’ne katılmalarını sağlamış oldu. Böylelikle bölgenin tamamı 22 Eylül 1515 tarihinde Osmanlı Devleti hâkimiyetine girmiş oldu.
Kiğı 1515 tarihinden sonra sancak olarak Diyarbakır Eyaletine bağlanmış oldu. Daha sonra yapılan idari değişiklik sonucu Erzurum Eyaleti kuruldu. 1534 yılında Sancak olarak Erzurum’a bağlamış oldu.

Uzun süre buraya bağlı kaldıktan sonra 1914 yılında Erzincan’a kaza olarak bağlanmıştır. Bingöl il olduktan sonra 1936 yılında da Kiğı Erzincan’dan alınarak Bingöl’e ilçe olarak bağlanmıştır.

KİĞİNİN TARİHİ YERLERİ

1-    KİĞI MEKTEBİ
2-    KİĞI HAMAMI
3-    BALABAN BEY CAMİ
4-    KEREK MAĞARASI
5-    KİLİSELER ( MERKEZ KİLİSESİ, GÜNEYAĞIL, ESKİKAVAK, TOPRAKLIK, AÇIKGÜNEY VE YAZGÜNÜ KÖYLERİNDE KLİSELERİN KALINTILARI MEVCUTTUR)
6-    TARİHİ ÇEŞMELER(AÇIK GÜNEY VE YAZGÜNÜ)
7-    KİĞI KALESİ
8-    SELENK KÖPRÜSÜ

KİĞI İLÇESİNİN COĞRAFİ YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 
            
Coğrafi yönden ilginç bir konuma sahip olan İlçe Doğu Anadolu Bölgesi Yukarı Fırat bölümünde yer alan Bingöl ilinin Kuzey kesiminde yer almaktadır.

Doğu Anadolu Bölgesi’nin ortalarında yer alan ilçenin rakımı 1430 metredir. Doğuda Adaklı, kuzeydoğuda Yedisu, kuzeyde Tunceli ilinin Pülümür ilçesi, batıda Yayladere, güneyde Elazığ ilinin Karakoçan İlçesi ile komşudur. Bölge tamamıyla engebeli, bir bölümü meşe ormanlarıyla kapalı bir arazi yapısına sahiptir. Karasal iklimin sürdüğü İlçenin tarıma elverişli arazisi azdır, en yüksek yeri Şeytan Dağları 2650 metredir. Kaynağını Erzurum’dan alan Peri Çayı Fırat’ın büyük kollarından biri olup, en önemli akarsuyudur.

Bu akarsu üzerinde özlüce barajı inşaatı tamamlanmış olup, şuan Kiğı HES barajı  ve Kiğı Yedisu barajı inşaatları devam etmektedir.

İlçenin İl merkezine uzaklığı sancak üzerinden 76 km dir.
Dağ sıraları platolar ve tek tek volkanik dağlarla çevrilidir. Dağ sıraları 3 zamanın kıvrımları sırasında meydana gelmiş bazı kıvrımlar yükselirken diğerleri alçalmış, bu hareketler esnasında şiddetli volkanizma meydana gelmiş, volkanımdan çıkan lavlar etrafa yayılarak yaylaları meydana getirmiştir. Genç kıvrımlı ve volkanik dağların çokluğundan dolayı 1. derecede deprem bölgesine girer. Bu sebepten her yıl deprem hareketleri görülür.

Kiğı'da eskiden ziraat ve tarım dağ eteklerinde ve vadi düzlüklerinde bolca yapılırdı. Buğday, arpa, fiğ ekilir ve bahçe-bostan için çok  yer ayrılırdı. Maalesef günümüzde tarım arazileri atıl durumunda bırakılıp Kadıköy,

Duranlar, Eşme düzlüğü ve benzeri köylerde sadece bahçe ve bostan ekiliyor.

Kelhaş ve Şenker Dağlarının bir yüzü çıplak ve sarp kayalıklarla kaplıdır. Bu bölgede Yabani Keçi ve geyik çeşitleri hala yaşam sürmekte olup yöre halkı tarafından korumaktadır.

#dijitalbingol

#https://bingolhaberci.com/

#kiğı

#Google